HEMŞİRELİK FELSEFESİ
VE TARİHSEL GELİŞİMİ
İlk hemşirelik örgütünü phobe
kurmuştur.
Sosyal hizmetlerde çalışan kadınlara dekones erkeklere ise dekon adı verilir.
Görevleri şunlardır;
Açları
doyurmak,susuzlara su vermek,çıplakları giydirmek,mahpusları ziyaret
etmek,evsizlere barınak sağlamak,hastalara bakmak,ölüleri gömmek gibi görevleri
vardır.
Moder hemşireliğin FLORENCE
NİGHTİNGALE ile başladığı kabul edilmektedir.
14.yy da hemşireler son derece bağımsızlıklarının doruğuna
ulaşmıştır.
FLORENCE NİGTİNGALE amacı:ulusal sağlık ve orduda reform
yaratmak,askerlerin sağlık ve esenlik içinde olması için İngiliz toplumunda
sağlıkla ilgili çalışmalar yapmak olmuştur.Kırım savaşında verdiği hizmetlerden dolayı kahraman olmuştur.
20.yy hemşireler için sosyal hareketlilik dönemi olmuş, bu
yüzyılın ortalarında mesleksel bilinçlenme hareketleri başlamıştır .
HEMŞİRELİK MESLEĞİNİN DOĞASI
MESLEK NEDİR?
Genellikle uzun ve yüksek dereceli eğitim gerektiren,kendine
özgü yasal ve ahlaksal kuralları bulunan ve bir kimsenin geçimini sağlayan
uğraştır.
Meslek olmanın kurallarını 1971 de PAVALKO 8 ölçüt ile
belirlemiştir.
1)BİLGİ YÜKÜ
Bilimsel bir yapıya sahip bir meslek sürekli araştırmalarla
bilgi yükünü genişletir.
2)SOSYAL DEĞERLERLE
BAĞLANTISI
Toplumun gereksinimlerine ne kadar çok değer veriyorsa o
mesleğe ‘çok önemli ‘ gözüyle bakılır.
3)EĞİTİM
4 aşamadan
oluşur; eğitim süresi, uzmanlaşma aşaması, sembollerin kullanılması,
idelizasyon süreci ve eğitim içeriği
4)TOPLUMA HİZMET
SUNMA
5) OTONOMİ
6)MESLEĞE BAĞLILIK
7)SOSYALLİK
8) MESLEK AHLAKI
Öncelikle işin niteliği toplum tarafından toplumun önde
gelen temel gereksinimlerinden biri olarak algılanmalı. Meslek üyelerinin işlevsellerini
yerine getirirken sahip oldukları bağımsızlığın derecesidir.
HEMŞİRE KİMDİR?NASIL
TANIMLANIR?
Anayasa ya göre; türkiye’ de üniversitelerin hemşirelik ile
ilgili lisans eğirimi veren fakülte ve yüksek ookullarından mezun olan ve
diplomalarını sağlık bakanlığınca teşhis ettiren ile öğrenimlerini yurt dışında
hemşirelik ile ilgili, devlet tarafından tanınan bir okulda tamamlayarak
denklikleri onaylanan ve diplomalarını sağlık bakanlığınca tescil edilenlere
Hemşire ünvanı verilir.
HEMŞİRE KURAMCILARA GÖRE HEMŞİRELİK TANIMLARI
FLORENCE NİGHTİNGALE
Hastayı iyileştirmek için hasta çevresini düzenleme
iyileştirme eylemidir.
VİRGİNİA HENDERSON
Bireğin sağlığına ve bağımsızlığına kavuşma sürecindeki
dinamik güçtür.
FAYE ABDELLAH
Hemşirelik bilim ve sanat üzerine temellenmiştir.
DOROTHEA OREM
Bir toplum hizmeti,bir sanat ve teknoloji olaraka
görmektedir.
IDE JEAN ORLANDO
Bireyin farkına vardığı fakat kendi kendine karşılayamadığı
gereksinimlerini karşılayarak onun fiziksel psikolojik olarak rahatlatmaktadır.
ERNESTSİNE WİEDENBACH
Klinik hemşireliği bir yardım sanatıdır. Hasta gereksinimi
olan birey,hemşire ise bu gereksinimleri karşılayan kişidir.
MARTHA ROGERS
Hemşirelik bireylere bütüncül yaklaşımı savunan insanın
gelişim ve doğasını inceleyen hümanist(insancıl) bir bilimdir.
MADELEINE LEININGER
Hemşirelik ,bakım gereksinimi olan birey yada
gruba,belirlenen gereksinimlerini giderilmesi için desteklemeyi yardım etmeyi
kapsar.
JOYCE TRAVELBEE
Hemşireliği iki insan arasındaki kişilerarası süreç olarak
tanımlar.
ROPER,LOGAN,TIERNEY
Hemşireliği hastalık durumunun tedavisinden ziyade,günlük
yaşam ve aktiviteleri ile ilgili sorunların önlenmesi yada çözümlenmesi olarak
algılanmaktadır.
AMERİKAN HEMŞİRELER
DERNEĞİ(ANA)
İnsanın var olan yada risk olarak görünen sağlık sorunlarına
olan yanıtlarını tanımlamak ve bunlar için bakım vermektir.
DÜNYA SAĞLIK
ÖRGÜTÜ(WHO)
1986 yılındaki bir yayında hemşireleik, insanlar ve onların
tüm ihtiyaçları üzerine odaklanan birve sanat olrak tanımlanmıştır.
AVRUPA KONSEYİ
Bireyler,ailelere ve gruplara yaşadıkları ve çalıştıkları
ortamın çetin koşulları içerisinde,ruhsal ve sosyal potansiyelllerini ve bu
potansiyelleri değerlendirmeleri konusunda yardımcı olmaktır.
ULUSLARARASI
HEMŞİRELER KONSEYİ(INC)
Hemşireler,bireyin,ailenin ve toplamun sağlığını koruma
,geliştrimeye yardım eden ve hastalık halinde iyileştirme/rehabilite etmeye
katılan bir meslektir.
TÜRK HEMŞİRELER
DERNEĞİ (THD)
Hemşireler:bireyin,ailenin ve toplumun sağlığını ve
esenliğini koruma ,geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik
hemşirelik hizmetlerinin planlanması,örgütlenmesi ve değerlendirilmesinden;bu
hizmetleri yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bireylerin
eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık disiplinidir.
HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ.
Hemşireliğin temelleri Türkiye’de atılmıştır.
1911 yılında formal eğitime başlamıştır.
1920 yılında istanbulda Amiral Bristol hastahanesine bağlı
özel hemşire okulu açılmıştır.
1925 yılında istanbul’Da kızılay hemşire okulu
açılmıştır.(TC döneminde açılan ilk hemşire okulu.)
1955 yılında ilk kez ege üniversitesi’nde H.Y.O
1961 yılında Hacettepe H.Y.O
1961 florence nightingale
H.Y.O
1982 ATATÜRK üniversitesi H.Y.O
1982 Cumhuriyet üniversitesi
1985 GATA
Marmara,9 eylül,gazi üniversitesi,vakıf üniversiteleri
HEMŞİRELİĞİN MESLEK
ÖLÇÜTLERİ İLE UYUMU
1)BİLGİ YÜKÜ
Hemşirelikte araştırmalar ve araştırmacılık
geliştirmektedir.
2)TOPLUMUN TEMEL
SOSYAL DEĞERLERİYLE BAĞLANTI
Hemşireleğin temel görevi olan bakım çok eski ve vazgeçilmez
bir insan gereksinimidir.
3)EĞİTİM
Hemşirelikte eğitim süresi sabitleştirmekte,lisans ve üstü
programlarıyla yükseltilmektedir.
4)TOPLUMA HİZMET
SUNMA
Hemşirelik bakım vermek,yardım ve hizmet sunmaktadır.
5)BAĞIMSIZLIK
Hemşirelik tedevi yönüyle hekimle işbirliği içinde ,bakım
yönüyle bağımsızdır.
6)MESLEĞE BAĞLILIK
Hemşirelik mesleği severek ve isteyerek yapanların sayısı
arttıkça hemşirelik mesleği daha çok kabul gören ve seçilen meslek olacaktır .
7) SOSYALLİK
Thd kuruluması ve üye sayısının günden güne artması
hemşirelik kanunlarının yenilenmesi ,hemşireliğin tanımlanmasını görev, yetki
ve sorumlulukları belirlenmesini sağlamıştır.
8)MESLEK AHLAKI
Hemşirelikte meslek ahlakı uzun yıllardır var olan bir
kavramdır.
HEMŞİRELİĞİN ROL VE SORUMLULUKLARI
Hemşire,sağlık
bakımındaki temel rolleri;
Uygulayıcı
rolü:hemşire;fiziksel,duygusal ve sosyal yönden hastanın bütüncül olarak sağlık
bakım gereksinimlerinin karşılanmasına yardım eder.
Değişim ajanı rolü;
hemşire sağlıklı hasta bireyi sağlığa ilişkin davranışlarını gereksinime uygun
değiştirir ve yeni sağlık davranışları kazandırır.
Rehberlik ve
danışmanlık rolü; hasta ve ailenin sağlığını koruma,geliştirme ya da
hastalığın etkileri ile baş etme de kaynaklarını tanımlamalarına,
kullanmalarına ve sağlıklı bir karar vermelerine yardım eder.
Uzmanlık rolü;ileride
bilgi ve beceri gerektiren alanlarda uzmanlaşmadır.
Klinisyenlik rolü ;bakım
işlevleri ağırlıklı olmak üzere bireyin gereksinime uygun bütüncül ve terapötik
bir yaklaşımla işlevlerini yerine getirir.
Koordinatörlük rolü ;birey-aile-sağlık
ekibi arasında iletişim ve işbirliği sağlar.
EĞİTİCİ ROL;hemşire
gerek hasta bakımı uygularken gerekse özel zamn ayırarak,hasta eğitimini
gerçekleştirir.
Yönetici rol;hemşireler ilk önce uyguladıkları
bireysel bakımplanlarının yöneticisidir.
Hasta haklarını
savunucu rolü; savunucu rolde hemşire,hastaya gereksindiği bilgiyi
verir,gereksindiğinde sözcülüğünü yapar,karar vermesini destekler ve kararına
saygı duyar.
Araştırıcı rol; hemşireliğin bilimsel
bilgi yapısının genişlemesi ve hemşireden beklenen rollerin giderek
farklılaşması mevcut hemşirelik uygulamalarının da kritik edilmesini
sağlamıştır.
Profosyonel rol; başarılı kurumların
kültür ortamları incelendiğinde bu kurumların işlerini nasıl yürütecekleri
hakkında apaçık ve kesin bir felsefesi olduğu, tüm çalışanların bu değerleri
bilip paylaştıkları belirlenmiştir.
Kurumlarda egemen olan bazı inançlar şöyle
sırlanmıştır;
En iyi olma
inancı
İşin iyi
yapılmasında ayrıntıları önemli olduğu inancı
İnsanların
birey olarak önemli olduğu inancı
Üstün kalite
ve hizmet inancı
Hemşirenin mesleki sorumlulukları
Hemşire,bireysel
olarak mesleki bilgi ve becerisini geliştirerek yeterliliğini sürdürür .
Bilimsel
raştırmalara katılmalı
Hemşirelik
öğrencilerine uygun öğrenme ortamı hazırlamalı.
hemşirenin hizmet verdiği topluma karşı
sorumlulukları
iyi vatandaş
olma – sağlık eğitimi ve danışmanlığı yapma
zarar vermeme
yarar sağlama bireysel bakım sunma
eşitlik
ilkesine uygun hizmet verme
ekip üyelerine karşı sorumlulukları
işbirliği
sağlma – ekip anlayışı ile çalışma – disiplinler arası olumlu ilişki
sağlık kurumlarına
karşı sorumlulukları
çalıştığı kurumun politika ve hedeflerini bilme
çalıştığı kurumun felsefe ve hedeflerini bilme
malzemlerin ekonomik kullanılması sağlama
HEMŞİRENİN İŞLEVLERİ
Hastalar veya sağlıklı bireyler ile sağlık bakım
personellerinin eğitilmesi
Bir sağlık bakım ekibinin etkin bir üyesi olarak çalışmak
Eleştirel düşünce ve araştırmalar yolu ile hemşirelik
uygulamarının geliştirilmesidir.
Geliştiri,önleyici,tedavi edici ve rehabilatasyona yönelik
destekleyici nitelikte bireylere ailelere ve gruplara hemşirelik bakım
hizmetinin yönetimini kapsamaktadır.
HEMŞİRELİĞİN
ETKİLENDİĞİ FELSEFİ AKIMLAR
REALİZM:
Hemşirelikte realizm etkileri,hemşireliğin sezgiden
uzaklaşıp gerçek bilimi aramaya ve kanıtla dayalı uygulamalara önem vermeye
başladığı dönemde görülmektedir.
HÜMANİZM:
İnsanın ne olduğuna ne olması gerektiğine üzerine ilişkin
görüşler söylerJ
Hemşirelik mesleği insanı anlamak,bilmek üzerine kurulmuş
bir disiplindir.bu ilişki hemşire hasta
arasındaki etkileşimde hümanistik yaklaşımı zorunlu hale getirir.
ROMANTİZM
Düşünce ve önyargı çıkar.
Florence nightingale hemşirlikte romantizmi yardım etme ile
buluşturulmuştur.19yy hemşireliğinde romantizmin etkilerine rastlamaktadır.
ASETİSİZM(İDEALİZM )
Bireylerin bir arada yaşama zorunluğunun yarattığı ortak
kanı ve duygularını dile getirmeyi amaçlamaktadır.
NATÜRALİZM
Tabiatı tek gerçeklik bilgi akımı olarak gören akım. Eğitim
evresine rastlayan dönemde ,ideal bilgiyi elde etmeyi amaçlayan ve hemşirelik
eğitiminin sağlam temellere oturtulmasını fikri önem kazanmıştır.
Hemşirelik bakımında bireyin doğası,tabiat ile uyumu
arasındaki dengenin kurulması ve insanın yaşadığı çevre içinde ele alınması
gereği.
EGZİSTANSİYALİZM
(VAROŞCULUK)
Hemşireliğin başlangıç evresine rastlayan bu felsefi akımın
etkisi ile bakımın merkezinde birey değil hastalık yer almaktadır.daha çok tıp bilimi
pragmatizmden etkilenmiştir.
HEMŞİRELİK FELSEFESİ
ÜÇ KAYNAĞA TEMELLENDİRİLMİŞTİR. BUNLAR,
Yaşamın korunması
Herbiri insanın başlı başına bir değer olması ve kişiliğine
saygı gösterilmesi
İnsanların kendi inançlarrına göre hareket etme özgürlüğünün
bulunmasıdır.
TOPLUM
GEREKSİNİMLERİNİ KARŞILAMAYA YÖNELİK OLAN HEMŞİRELİK FELSEFESİ AŞAĞIDAKİ
İLKELERİ İÇERİR;
Hemşirelik,bireyin sağlıklı bir ortamda yaşama hakkı olduğuna inanır.
Hemşirelik sağlıktan sapmalar olduğunda bireyin optimal
bakımı almaya hakkı olduğunu savunur.
Hemşirelik kendine özgü bilgi ve olgular içeriği olan
bağımsız bir sağlık disiplinidir.
HEMŞİRELİĞİN TEMEL
KAVRAMLARI
İnsan-çevre-sağlık
hastalık-hemşilik
İNSAN
insanın biyolojik yapısı gereği her bireyde bazı doğal
gereksinimler ve bunlara dayalı dürtüler vardır
İnsanın
temel gereksinimleri
1.fizyolojik
gereksinimler
2.güvenlik
gereksinimi
3.ait
olma,sevgi,sevecenlik gereksinimi
4.saygınlık
gereksinimi
5.kendini
gerçekleştirme gereksinimi
İnsanın temel gereksinimlerini karşılayamadığı durumlarda yardıma
gereksinim duyar,bu gereksinimleri karşılamayı ya da karşılamada yardımı
sağlayan da hemşiredir.
FLORENCE
NİGHTİNGALE
İnsanı bakımın alıcısı olarak görür.
VİRGİNİA
HENDERSON
İnsan biyolojik,sosyolojik,psikolojik bileşelenleri olan bir
varlıktır.
FAYE
ABDELLAH
İnsan .fizyolojik,bedensel ve emosyonel gereksinimleri olan
varlıktır.
ROPER,LOGAN,TİERNEY
Yaşam boyu günlük yaşam aktiviteleri etkilenmesine neden olan
gerçek veya potansiyel sorunluk deneyimleyen organizma.
HİLDEGARD
PEPLAU
Peplau’ya göre insan gereksinimlerinden oluşan gerginliği azaltmak
için çaba gösteren organizmadır.
SİSTER
CALLİSTA ROY
Roy’a göre insan değişen çevresi ile sürekli etkileşim içinde olan
biyolojik,psikolojik ve sosyal bir varlık.
MARTHA
ROGERS
Hemşirelik bakımını alan psikolojik,fizyolojik ve sosyal
sistemlere sahip olan birey olarak ele
alınmıştır.
D.OREM
Bireysel bakımın odağı olan insan bütün olarak düşünülmelidir.
ÇEVRENİN
SINIFLANDIRILMASI
Biyolojik
çevre: beden dışı biyolojik çevre
1.mikroorganizmalar2.vektörler3.bitki ve hayvanlar4.besinler
FİZİKSEL
ÇEVRE :
Yakın çevreyi tamamlayan ve doğal koşulları yapay yolla
destekleyen veya geliştiren ortamdır.
SOSYAL ÇEVRE
Soayal çevre insanın yakın çevre,geniş çevre ve evrensel çevresi
ile etkileşim sürecine bağlı bireyin toplumsallaşma olgusunu sağlayan bir
ortamdır.
KÜLTÜREL
ÇEVRE:
Bir insanın sağlık ve rahatsızlık hakkındaki temel inançları
kültürden kültüre değişeceği için hemşireler kültürel olarak farklı bireylerin
ihtiyaçlarını karşılamak için kendilerinin kültürel yeteneklerni geliştirmeye
ihtiyaçları vardır.
SAĞLIK
Biyolojik olarak sağlık :
Hücrelerin
optimum düzeyde işlev görmesi ve hücreler arası ilişkilerin uyumlu olmasıdır.
Sosyalojik olarak sağlık:
Bireyin
kendisinden beklenen rol ve sorumlulukları yerine getirebilmesi,çevre ile
olumlu ilişkiler kurabilmesidir.
Psikolojik olarak sağlık:
Bireyin
beklenmedik olaylara karşı duygularıyla gösterdiği uyum yeteneğidir.
DSÖ
sağlığı,yalnızca hastalığın ve sakatlığın olmayışı değil;fiziksel,sosyal ve
mental olarak tam iyilik halini belirten durum olarak tanımlamıştır.
SUBJEKTİF SAĞLIK;
Bireyin
kendisini fziksel,sosyal ve psikolojik olarak nasıl algılandığını ifade eder.
OBJEKTİF SAĞLIK;
Muayene
,lab. Testleri ile belirlenen sağlıklı olma durumudur.
BÜTÜNCÜL SAĞLIK KAVRAMI
Bütüncül
sağlık kavramı;tüm insanlara kendi çevreleri içinde yaklaşım gösterilmesini
öngörür ve bireyin fziksel, mental, ruhsal ve soyal bir varlık olduğunu ve her
bireyin diğerlerinden ayrı bir nitelik taşıdığını kabul eder.
SAĞLIK VE HASTALIK MODELLERİ
Sağlık-hastalığın sürekliliği modeli;
bu modelde
sağlık,dinamik bir durumudur.
Üst düzey iyilik modeli;
Bireyin
sağlık potansiyelini en üst düzeye çıkarmaya odaklanmıştır.
Ajan –konakçı-çevre modeli;
Bu yaklaşıma
göre birey ve grupların sağlık veya hastalık düzeylerini ajan,konakçı ve
çevrenin dinamik ilişkisine bağlıdır.
Sağlık inanç modeli;
Kavramsal
bir çerçeve sağlamak amacıyla bu model geliştirilmiştir.
Sağlığı geliştirme modeli;
sağlık
davranışlarının iyileştirilmesini benimser.
Smith’in sağlık modeli;
Klinik
model-rol performans-adaptive model-mutluluk modeli
Hemşirelik
uygulamalarında bilimin ışığında teorik bilgi vardır.
