hemşirelik felsefesi notları...

HEMŞİRELİK FELSEFESİ VE TARİHSEL GELİŞİMİ

İlk hemşirelik örgütünü phobe kurmuştur.

Sosyal hizmetlerde çalışan kadınlara dekones erkeklere ise dekon  adı verilir.

Görevleri şunlardır;

Açları doyurmak,susuzlara su vermek,çıplakları giydirmek,mahpusları ziyaret etmek,evsizlere barınak sağlamak,hastalara bakmak,ölüleri gömmek gibi görevleri vardır.

Moder hemşireliğin FLORENCE NİGHTİNGALE ile başladığı kabul edilmektedir.

14.yy da hemşireler son derece bağımsızlıklarının doruğuna ulaşmıştır.

FLORENCE NİGTİNGALE  amacı:ulusal sağlık ve orduda reform yaratmak,askerlerin sağlık ve esenlik içinde olması için İngiliz toplumunda sağlıkla ilgili çalışmalar yapmak olmuştur.Kırım savaşında verdiği  hizmetlerden dolayı kahraman olmuştur.

20.yy hemşireler için sosyal hareketlilik dönemi olmuş, bu yüzyılın ortalarında mesleksel bilinçlenme hareketleri başlamıştır .

 HEMŞİRELİK MESLEĞİNİN DOĞASI

MESLEK NEDİR?

Genellikle uzun ve yüksek dereceli eğitim gerektiren,kendine özgü yasal ve ahlaksal kuralları bulunan ve bir kimsenin geçimini sağlayan uğraştır.

Meslek olmanın kurallarını 1971 de PAVALKO 8 ölçüt ile belirlemiştir.

1)BİLGİ YÜKÜ

Bilimsel bir yapıya sahip bir meslek sürekli araştırmalarla bilgi yükünü genişletir.

2)SOSYAL DEĞERLERLE BAĞLANTISI

Toplumun gereksinimlerine ne kadar çok değer veriyorsa o mesleğe ‘çok önemli ‘ gözüyle bakılır.

3)EĞİTİM

4 aşamadan oluşur; eğitim süresi, uzmanlaşma aşaması, sembollerin kullanılması, idelizasyon süreci ve eğitim içeriği

4)TOPLUMA HİZMET SUNMA

5) OTONOMİ

6)MESLEĞE BAĞLILIK

7)SOSYALLİK

8) MESLEK AHLAKI

Öncelikle işin niteliği toplum tarafından toplumun önde gelen temel gereksinimlerinden biri olarak algılanmalı. Meslek üyelerinin işlevsellerini yerine getirirken sahip oldukları bağımsızlığın derecesidir.

HEMŞİRE KİMDİR?NASIL TANIMLANIR?

Anayasa ya göre; türkiye’ de üniversitelerin hemşirelik ile ilgili lisans eğirimi veren fakülte ve yüksek ookullarından mezun olan ve diplomalarını sağlık bakanlığınca teşhis ettiren ile öğrenimlerini yurt  dışında  hemşirelik ile ilgili, devlet tarafından tanınan bir okulda tamamlayarak denklikleri onaylanan ve diplomalarını sağlık bakanlığınca tescil edilenlere Hemşire ünvanı verilir.

HEMŞİRE KURAMCILARA GÖRE HEMŞİRELİK TANIMLARI

FLORENCE NİGHTİNGALE

Hastayı iyileştirmek için hasta çevresini düzenleme iyileştirme eylemidir.

VİRGİNİA HENDERSON

Bireğin sağlığına ve bağımsızlığına kavuşma sürecindeki dinamik güçtür.

FAYE ABDELLAH

Hemşirelik bilim ve sanat üzerine temellenmiştir.

DOROTHEA OREM

Bir toplum hizmeti,bir sanat ve teknoloji olaraka görmektedir.

IDE JEAN ORLANDO

Bireyin farkına vardığı fakat kendi kendine karşılayamadığı gereksinimlerini karşılayarak onun fiziksel psikolojik olarak rahatlatmaktadır.

ERNESTSİNE WİEDENBACH

Klinik hemşireliği bir yardım sanatıdır. Hasta gereksinimi olan birey,hemşire ise bu gereksinimleri karşılayan kişidir.

MARTHA ROGERS

Hemşirelik bireylere bütüncül yaklaşımı savunan insanın gelişim ve doğasını inceleyen hümanist(insancıl) bir bilimdir.

MADELEINE LEININGER

Hemşirelik ,bakım gereksinimi olan birey yada gruba,belirlenen gereksinimlerini giderilmesi için desteklemeyi yardım etmeyi kapsar.

JOYCE TRAVELBEE

Hemşireliği iki insan arasındaki kişilerarası süreç olarak tanımlar.

ROPER,LOGAN,TIERNEY

Hemşireliği hastalık durumunun tedavisinden ziyade,günlük yaşam ve aktiviteleri ile ilgili sorunların önlenmesi yada çözümlenmesi olarak algılanmaktadır.

AMERİKAN HEMŞİRELER DERNEĞİ(ANA)

İnsanın var olan yada risk olarak görünen sağlık sorunlarına olan yanıtlarını tanımlamak ve bunlar için bakım vermektir.

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ(WHO)

1986 yılındaki bir yayında hemşireleik, insanlar ve onların tüm ihtiyaçları üzerine odaklanan birve sanat olrak tanımlanmıştır.

AVRUPA KONSEYİ

Bireyler,ailelere ve gruplara yaşadıkları ve çalıştıkları ortamın çetin koşulları içerisinde,ruhsal ve sosyal potansiyelllerini ve bu potansiyelleri değerlendirmeleri konusunda yardımcı olmaktır.

ULUSLARARASI HEMŞİRELER KONSEYİ(INC)

Hemşireler,bireyin,ailenin ve toplamun sağlığını koruma ,geliştrimeye yardım eden ve hastalık halinde iyileştirme/rehabilite etmeye katılan bir meslektir.

TÜRK HEMŞİRELER DERNEĞİ (THD)

Hemşireler:bireyin,ailenin ve toplumun sağlığını ve esenliğini koruma ,geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik hemşirelik hizmetlerinin planlanması,örgütlenmesi ve değerlendirilmesinden;bu hizmetleri yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bireylerin eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık disiplinidir.

HEMŞİRELİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ.

Hemşireliğin temelleri Türkiye’de atılmıştır.

1911 yılında formal eğitime başlamıştır.

1920 yılında istanbulda Amiral Bristol hastahanesine bağlı özel hemşire okulu açılmıştır.

1925 yılında istanbul’Da kızılay hemşire okulu açılmıştır.(TC döneminde açılan ilk hemşire okulu.)

1955 yılında ilk kez ege üniversitesi’nde H.Y.O

1961 yılında Hacettepe H.Y.O

1961 florence nightingale  H.Y.O

1982  ATATÜRK  üniversitesi H.Y.O

1982 Cumhuriyet üniversitesi

1985 GATA

Marmara,9 eylül,gazi üniversitesi,vakıf üniversiteleri

HEMŞİRELİĞİN MESLEK ÖLÇÜTLERİ İLE UYUMU

1)BİLGİ YÜKÜ

Hemşirelikte araştırmalar ve araştırmacılık geliştirmektedir.

2)TOPLUMUN TEMEL SOSYAL DEĞERLERİYLE BAĞLANTI

Hemşireleğin temel görevi olan bakım çok eski ve vazgeçilmez bir insan gereksinimidir.

3)EĞİTİM           

Hemşirelikte eğitim süresi sabitleştirmekte,lisans ve üstü programlarıyla yükseltilmektedir.

4)TOPLUMA HİZMET SUNMA

Hemşirelik bakım vermek,yardım ve hizmet sunmaktadır.

5)BAĞIMSIZLIK

Hemşirelik tedevi yönüyle hekimle işbirliği içinde ,bakım yönüyle bağımsızdır.

6)MESLEĞE BAĞLILIK

Hemşirelik mesleği severek ve isteyerek yapanların sayısı arttıkça hemşirelik mesleği daha çok kabul gören ve seçilen meslek olacaktır .

7) SOSYALLİK

Thd kuruluması ve üye sayısının günden güne artması hemşirelik kanunlarının yenilenmesi ,hemşireliğin tanımlanmasını görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmesini sağlamıştır.

8)MESLEK AHLAKI

Hemşirelikte meslek ahlakı uzun yıllardır var olan bir kavramdır.

HEMŞİRELİĞİN ROL VE SORUMLULUKLARI  

Hemşire,sağlık bakımındaki temel rolleri;

Uygulayıcı rolü:hemşire;fiziksel,duygusal ve sosyal yönden hastanın bütüncül olarak sağlık bakım gereksinimlerinin karşılanmasına yardım eder.

Değişim ajanı rolü; hemşire sağlıklı hasta bireyi sağlığa ilişkin davranışlarını gereksinime uygun değiştirir ve yeni sağlık davranışları kazandırır.

Rehberlik ve danışmanlık rolü; hasta ve ailenin sağlığını koruma,geliştirme ya da hastalığın etkileri ile baş etme de kaynaklarını tanımlamalarına, kullanmalarına ve sağlıklı bir karar vermelerine yardım eder.

Uzmanlık rolü;ileride bilgi ve beceri gerektiren alanlarda uzmanlaşmadır.

Klinisyenlik rolü ;bakım işlevleri ağırlıklı olmak üzere bireyin gereksinime uygun bütüncül ve terapötik bir yaklaşımla işlevlerini yerine getirir.

Koordinatörlük rolü ;birey-aile-sağlık ekibi arasında iletişim ve işbirliği sağlar.

EĞİTİCİ ROL;hemşire gerek hasta bakımı uygularken gerekse özel zamn ayırarak,hasta eğitimini gerçekleştirir.

Yönetici  rol;hemşireler ilk önce uyguladıkları bireysel bakımplanlarının yöneticisidir.

Hasta haklarını savunucu rolü; savunucu rolde hemşire,hastaya gereksindiği bilgiyi verir,gereksindiğinde sözcülüğünü yapar,karar vermesini destekler ve kararına saygı duyar.

Araştırıcı rol; hemşireliğin bilimsel bilgi yapısının genişlemesi ve hemşireden beklenen rollerin giderek farklılaşması mevcut hemşirelik uygulamalarının da kritik edilmesini sağlamıştır.

Profosyonel rol; başarılı kurumların kültür ortamları incelendiğinde bu kurumların işlerini nasıl yürütecekleri hakkında apaçık ve kesin bir felsefesi olduğu, tüm çalışanların bu değerleri bilip paylaştıkları belirlenmiştir.

Kurumlarda egemen olan bazı inançlar şöyle sırlanmıştır;

En iyi olma inancı

İşin iyi yapılmasında ayrıntıları önemli olduğu inancı

İnsanların birey olarak önemli olduğu inancı

Üstün kalite ve hizmet inancı

Hemşirenin mesleki sorumlulukları

Hemşire,bireysel olarak mesleki bilgi ve becerisini geliştirerek yeterliliğini sürdürür .

Bilimsel raştırmalara katılmalı

Hemşirelik öğrencilerine uygun öğrenme ortamı hazırlamalı.

hemşirenin hizmet verdiği topluma karşı sorumlulukları

iyi vatandaş olma – sağlık eğitimi ve danışmanlığı yapma

zarar vermeme yarar sağlama bireysel bakım sunma

eşitlik ilkesine uygun hizmet verme

ekip üyelerine karşı sorumlulukları

işbirliği sağlma – ekip anlayışı ile çalışma – disiplinler arası olumlu ilişki

sağlık kurumlarına karşı sorumlulukları

çalıştığı kurumun politika ve hedeflerini bilme

çalıştığı kurumun felsefe ve hedeflerini bilme

malzemlerin ekonomik kullanılması sağlama

HEMŞİRENİN İŞLEVLERİ

Hastalar veya sağlıklı bireyler ile sağlık bakım personellerinin eğitilmesi

Bir sağlık bakım ekibinin etkin bir üyesi olarak çalışmak

Eleştirel düşünce ve araştırmalar yolu ile hemşirelik uygulamarının geliştirilmesidir.

Geliştiri,önleyici,tedavi edici ve rehabilatasyona yönelik destekleyici nitelikte bireylere ailelere ve gruplara hemşirelik bakım hizmetinin yönetimini kapsamaktadır.

HEMŞİRELİĞİN ETKİLENDİĞİ FELSEFİ AKIMLAR

REALİZM:

Hemşirelikte realizm etkileri,hemşireliğin sezgiden uzaklaşıp gerçek bilimi aramaya ve kanıtla dayalı uygulamalara önem vermeye başladığı dönemde görülmektedir.

HÜMANİZM:

İnsanın ne olduğuna ne olması gerektiğine üzerine ilişkin görüşler söylerJ

Hemşirelik mesleği insanı anlamak,bilmek üzerine kurulmuş bir  disiplindir.bu ilişki hemşire hasta arasındaki etkileşimde hümanistik yaklaşımı zorunlu hale getirir.

ROMANTİZM

Düşünce ve önyargı çıkar.

Florence nightingale hemşirlikte romantizmi yardım etme ile buluşturulmuştur.19yy hemşireliğinde romantizmin etkilerine rastlamaktadır.

ASETİSİZM(İDEALİZM )

Bireylerin bir arada yaşama zorunluğunun yarattığı ortak kanı ve duygularını dile getirmeyi amaçlamaktadır.

NATÜRALİZM

Tabiatı tek gerçeklik bilgi akımı olarak gören akım. Eğitim evresine rastlayan dönemde ,ideal bilgiyi elde etmeyi amaçlayan ve hemşirelik eğitiminin sağlam temellere oturtulmasını fikri önem kazanmıştır.

Hemşirelik bakımında bireyin doğası,tabiat ile uyumu arasındaki dengenin kurulması ve insanın yaşadığı çevre içinde ele alınması gereği.

EGZİSTANSİYALİZM (VAROŞCULUK)

Hemşireliğin başlangıç evresine rastlayan bu felsefi akımın etkisi ile bakımın merkezinde birey değil hastalık  yer almaktadır.daha çok tıp bilimi pragmatizmden etkilenmiştir.

HEMŞİRELİK FELSEFESİ ÜÇ KAYNAĞA TEMELLENDİRİLMİŞTİR. BUNLAR,

Yaşamın korunması 

Herbiri insanın başlı başına bir değer olması ve kişiliğine saygı gösterilmesi

İnsanların kendi inançlarrına göre hareket etme özgürlüğünün bulunmasıdır.

TOPLUM GEREKSİNİMLERİNİ KARŞILAMAYA YÖNELİK OLAN HEMŞİRELİK FELSEFESİ AŞAĞIDAKİ İLKELERİ İÇERİR;

Hemşirelik,bireyin sağlıklı bir ortamda yaşama hakkı  olduğuna inanır.

Hemşirelik sağlıktan sapmalar olduğunda bireyin optimal bakımı almaya hakkı olduğunu savunur.

Hemşirelik kendine özgü bilgi ve olgular içeriği olan bağımsız bir sağlık disiplinidir.

HEMŞİRELİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

İnsan-çevre-sağlık hastalık-hemşilik

İNSAN

insanın biyolojik yapısı gereği her bireyde bazı doğal gereksinimler ve bunlara dayalı dürtüler vardır

İnsanın temel gereksinimleri

1.fizyolojik gereksinimler

2.güvenlik gereksinimi

3.ait olma,sevgi,sevecenlik gereksinimi

4.saygınlık gereksinimi

5.kendini gerçekleştirme gereksinimi

İnsanın temel gereksinimlerini karşılayamadığı durumlarda yardıma gereksinim duyar,bu gereksinimleri karşılamayı ya da karşılamada yardımı sağlayan da hemşiredir.

FLORENCE NİGHTİNGALE

İnsanı bakımın alıcısı olarak görür.

VİRGİNİA HENDERSON

İnsan biyolojik,sosyolojik,psikolojik bileşelenleri olan bir varlıktır.

FAYE ABDELLAH

İnsan .fizyolojik,bedensel ve emosyonel gereksinimleri olan varlıktır.

ROPER,LOGAN,TİERNEY

Yaşam boyu günlük yaşam aktiviteleri etkilenmesine neden olan gerçek veya potansiyel sorunluk deneyimleyen organizma.

HİLDEGARD PEPLAU

Peplau’ya göre insan gereksinimlerinden oluşan gerginliği azaltmak için çaba gösteren organizmadır.

SİSTER CALLİSTA ROY

Roy’a göre insan değişen çevresi ile sürekli etkileşim içinde olan biyolojik,psikolojik ve sosyal bir varlık.

MARTHA ROGERS

Hemşirelik bakımını alan psikolojik,fizyolojik ve sosyal sistemlere  sahip olan birey olarak ele alınmıştır.

D.OREM

Bireysel bakımın odağı olan insan bütün olarak düşünülmelidir.

ÇEVRENİN SINIFLANDIRILMASI

Biyolojik çevre: beden dışı biyolojik çevre

1.mikroorganizmalar2.vektörler3.bitki ve hayvanlar4.besinler

FİZİKSEL ÇEVRE :

Yakın çevreyi tamamlayan ve doğal koşulları yapay yolla destekleyen veya geliştiren ortamdır.

SOSYAL ÇEVRE

Soayal çevre insanın yakın çevre,geniş çevre ve evrensel çevresi ile etkileşim sürecine bağlı bireyin toplumsallaşma olgusunu sağlayan bir ortamdır.

KÜLTÜREL ÇEVRE:

Bir insanın sağlık ve rahatsızlık hakkındaki temel inançları kültürden kültüre değişeceği için hemşireler kültürel olarak farklı bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak için kendilerinin kültürel yeteneklerni geliştirmeye ihtiyaçları vardır.

SAĞLIK

Biyolojik olarak sağlık :

Hücrelerin optimum düzeyde işlev görmesi ve hücreler arası ilişkilerin uyumlu olmasıdır.

Sosyalojik olarak sağlık:

Bireyin kendisinden beklenen rol ve sorumlulukları yerine getirebilmesi,çevre ile olumlu ilişkiler kurabilmesidir.

Psikolojik olarak sağlık:

Bireyin beklenmedik olaylara karşı duygularıyla gösterdiği uyum yeteneğidir.

DSÖ sağlığı,yalnızca hastalığın ve sakatlığın olmayışı değil;fiziksel,sosyal ve mental olarak tam iyilik halini belirten durum olarak tanımlamıştır.

SUBJEKTİF SAĞLIK;

Bireyin kendisini fziksel,sosyal ve psikolojik olarak nasıl algılandığını ifade eder.

OBJEKTİF SAĞLIK;

Muayene ,lab. Testleri ile belirlenen sağlıklı olma durumudur.

BÜTÜNCÜL SAĞLIK KAVRAMI

Bütüncül sağlık kavramı;tüm insanlara kendi çevreleri içinde yaklaşım gösterilmesini öngörür ve bireyin fziksel, mental, ruhsal ve soyal bir varlık olduğunu ve her bireyin diğerlerinden ayrı bir nitelik taşıdığını kabul eder.

SAĞLIK VE HASTALIK MODELLERİ

Sağlık-hastalığın sürekliliği modeli;

bu modelde sağlık,dinamik bir durumudur.

Üst düzey iyilik modeli;

Bireyin sağlık potansiyelini en üst düzeye çıkarmaya odaklanmıştır.

Ajan –konakçı-çevre modeli;

Bu yaklaşıma göre birey ve grupların sağlık veya hastalık düzeylerini ajan,konakçı ve çevrenin dinamik ilişkisine bağlıdır.

Sağlık inanç modeli;

Kavramsal bir çerçeve sağlamak amacıyla bu model geliştirilmiştir.

Sağlığı geliştirme modeli;

sağlık davranışlarının iyileştirilmesini benimser.

Smith’in sağlık modeli;

Klinik model-rol performans-adaptive model-mutluluk modeli

Hemşirelik uygulamalarında bilimin ışığında teorik bilgi vardır.